Rehabilitacja w stomatologii związana jest bezpośrednio z dysfunkcjami pojawiającymi się w obrębie układu żucia. Jest to bardzo wąska dziedzina i niewielu specjalistów podejmuje się rehabilitacji stawu skroniowo-żuchwowego. Jednak to schorzenie jest coraz częstszym problememem wśród pacjentów.
Staw skroniowo-żuchwowy to ruchome połączenie pomiędzy żuchwą a czaszką. Umożliwia nam poruszanie żuchwą, dzięki czemu możemy mówić, jeść czy ziewać. Niekiedy może jednak dojść do jego dysfunkcji. Stawy skroniowo – żuchwowe są jednymi z najczęściej używanych stawów ciała. Dysfunkcja stawu oznacza, że dolna szczęka nie znajduje się we właściwym miejscu względem górnej. Zaburzenia w stawach skroniowo żuchwowych wpływają na naszą postawę, funkcjonowanie innych stawów oraz tkanek miękkich. Istotna jest też, zależność jaka występuje pomiędzy tym problemem a wadami postawy (skolioza), zaburzeniami w obszrze stawów krzyżowo-biodrowych czy nawet wadami stóp (płaskostopie).
Budowa stawu skroniowo-żuchwowego:
Staw skroniowo-żuchwowy składa się z zębów, aparatu zawieszeniowego zębów, mięśni i więzadeł oraz tworzących staw kości skroniowej oraz żuchwy. Staw łączy dolną szczękę (żuchwa) z czaszką (kość skroniowa) poprzez głowę żuchwy i dół żuchwowy kości skroniowej a pomiędzy powierzchniami stawowymi znajduje się krążek stawowy, zbudowany przede wszystkim z tkanki łącznej włóknistej. Krążek spełnia istotną rolę, działając jako amortyzator, który zmniejsza siły tarcia pomiędzy powierzchniami stawowymi, a także redukuje obciążenia powstające podczas ruchu. Za prawidłowe funkcjonowanie i stabilizowanie stawu odpowiadają mięśnie oraz więzadła (skroniowo-żuchwowe, klinowo-żuchwowe, rylcowo-żuchwowe i torebkowe.
Co to są dysfunkcje narządu żucia:
Dysfunkcje narządu żucia to problemy związane z zaburzeniami czynności mięśni narządu żucia, stawów skroniowo-żuchwowych i innych, związanych z nimi narządów. W prawidłowo funkcjonującym stawie, kiedy dolna szczęka otwiera się i zamyka, krążek stawowy przez cały czas znajduje się pomiędzy głową żuchwy a wgłębieniem na kości skroniowej. Takie ustawienie zapewnia prawidłową pracę stawu, w pełnym zakresie, bez dyskomfortu oraz objawów akustycznych. Sytuacja zmienia się kiedy dochodzi do przemieszczenia krążka stawowego, najczęściej do przodu. Spowodowane jest to często wadami zgryzu czy nierównowagą mięśniową, co prowadzi do ocierania o siebie kości w czasie ruchu, a także ucisku na struktury okołostawowe. Wypchnięcie krążka w przód sprawia, że głowa żuchwy przemieszcza się za bardzo w tył, uciskając nerwy i naczynia krwionośne zlokalizowane z tyłu stawu. Przewlekły ucisk na struktur objawia się bólem, natomiast przemieszczenie krążka sprawia, iż nie spełnia on już roli zabezpieczającej dla powierzchni stawowych, które trą o siebie i prowadzą do rozwoju zmian zwyrodnieniowo-zniekształcających. Typowe dla przemieszczenia krążka są także objawy akustyczne, takie jak przeskakiwanie czy trzaski w czasie otwierania i zamykania ust.
Przyczyny i objawy dysfunkcji stawu skroniowo – żuchwowego
Aktualny stan wiedzy medycznej nie pozwala na jednoznaczne wskazanie przyczyny i mechanizmu powstawania dysfunkcji narządu żucia. Większość teorii zakłada wieloczynnikową etiologię tych zaburzeń. Na rozwój dysfunkcji układu stomatognatycznego mają wpływ czynniki działające w obrębie samego aparatu ruchowego narządu żucia, takie jak: szkodliwe nawyki ruchowe powstałe na podłożu psychogennym, utrata zębów, zwłaszcza w strefach podparcia, rozległa próchnica, zaburzenia zgryzu, przebyte urazy czy też zaniki kostne. Zaburzenia mogą również powstać jako efekt nieleczonych zmian odległych, takich jak: hiperlordoza odcinka szyjnego, ustawienie głowy w protrakcji oraz zaburzenia w obrębie miednicy, które w wyniku połączenia poprzez taśmy mięśniowo-powięziowe i oponę twardą mogą również doprowadzić do dysfunkcji w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego.
Jedną z głównych przyczyn dysfunkcji w stawach skroniowo-żuchwowych jest przewlekły stres oraz tendencje do „przeżuwania” wydarzeń i słów, problemy z wyrażaniem złości, które to czynniki powodują silne napięcie mięśni żucia, zaciskanie i zgrzytanie zębami (brusksizm) prowadzące do ich zniszczenia , a w konsekwencji właśnie do powstania dysfunkcji w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego.
Długotrwałe i nieleczone zaburzenie w obrębie układu czaszkowo-żuchwowego z czasem będzie oddziaływać zaburzeniami i dolegliwościami bólowymi w coraz bardziej odległych miejscach poprzez dekompensację struktur pierwotnych. Ból poprzez mięśnie i powięzi może być przenoszony na odcinek szyjny, górny piersiowy kręgosłupa oraz okolice górnych żeber. Z upływem czasu może nawet objąć pozostałe odcinki kręgosłupa. O dysfunkcji stawów skroniowo-żuchwowych mogą świadczyć również objawy ze strony narządów odległych, które nie są specyficzne dla omawianej dysfunkcji, takie jak parestezje kończyn górnych, dolnych, trudności w oddychaniu, tachykardia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe.
Jak rozpoznać u siebie zaburzenia funkcji stawów skroniowo-żuchowych oraz mięśni narządu żucia (główne objawy) ?
- ograniczona ruchomość żuchwy, a także widoczne zbaczanie w czasie ruchu
- bóle zębów
- trzaski i trzeszczenie w trakcie otwierania lub zamykania ust
- bóle mięśni głowy i karku
- szumy w uszach
- zaburzenia słuchu
- zawroty głowy
- zaleganie woskowiny w uszach
- ból gardła i języka (częsty i nawracający)
- częste bóle głowy lokalizujące się w okolicy czołowej, skroniowej oraz potylicznej
- odsłonięcie szyjek zębowych, pękanie szkliwa oraz patologiczne ścieranie zębów
- rozchwianie zębów, ubytki klinowe
- zmiany w błonie śluzowej policzków wynikające z nagryzania
- bruksizm
- dolegliwości bólowe o różnorodnej lokalizacji (odcinek szyjny kręgosłupa, potylica, rejon żuchwy)
- bolesność palpacyjna mięśni narządu żucia
Diagnostyka i badanie w rehabilitacji stomatologicznej
Schemat postępowania przy badaniu pacjenta z zaburzeniami ze strony stawów i mięśni opiera się na kilku podstawowych krokach. Rozpoczyna się od wywiadu, następnie przeprowadza się badanie kliniczne w postaci badania palpacyjnego mięśni i stawów. W badaniu tym określa się prawidłowe funkcjonowanie wyżej wymienionych struktur, stopień bolesności badanych mięśni stawów oraz wykonuje się badania dodatkowe w postaci zdjęć radiologicznych zarówno stawów jak i całego uzębienia.
Leczenie zaburzeń stawów skroniowo-żuchwowych
Ideą współczesnego leczenia stawów skroniowo-żuchwowych powinno stać się skupienie na przyczynach, nie na objawach dolegliwości. Można to osiągnąć poprzez pracę na wszystkich systemach naszego ciała, a nie na jednej jego części.
Dopiero całościowe podejście do leczenia może zagwarantować pożądane efekty. Dobór metod oraz technik rehabilitacji jest indywidualny dla każdego pacjenta. Niemożliwe jest uzyskanie prawidłowej podstawy ciała bez leczenia dysfunkcji czaszkowo-żuchwowo-kręgosłupowej, tak samo jak wyleczenie stawu skroniowo-żuchwowego bez leczenia całego narządu ruchu.
Ze względu na to, że na funkcjonowanie stawu skroniowo-żuchwowego wpływ mają takie elementy jak wady zgryzu, zła postawa, dysfunkcje kręgosłupa i tkanek miękkich oraz wiele innych czynników, dlatego jego leczenie wymaga pracy całego zespołu rehabilitacyjnego w postaci: stomatologa, ortodonty, osteopaty (fizjoterapeuty), ortopedy czy też psychologa i logopedy specjalizujących się w dysfunkcjach narządu żucia. Tylko kompleksowe holistyczne podejście diagnostyczno-terapeutyczne jest warunkiem skutecznego leczenia.
Przed przystąpieniem do leczenia fizjoterapeutycznego należy skonsultować się z stomatologiem i przeprowadzić leczenie stomatologiczne, w celu przywrócenia prawidłowych stosunków wewnątrzustnych. Rozpoczęcie leczenia bez eliminacji istniejących zaburzeń będzie nietrwałe i będzie to jedynie leczenie o charakterze objawowym, a nie przyczynowym.
Celem terapii układu ruchowego narządu żucia jest przede wszystkim:
- redukcja napięcia mięśniowego
- redukcja bólu/tkliwości mięśnia żucia
- regulacja toru ruchu żuchwy
- poprawa koordynacji nerwowo-mięśniowej
- redukcja bólu w okolicy stawów
Terapia obejmuje również zabiegi manualne, których celem jest obniżenie napięcia mięśniowego:
- masaż, poczas którego poddaje się mięśnie żwacze, skroniowe, mięśnie skrzydłowe przyśrodkowe i boczne oraz mięśnie dwubrzuścowe. Masaż wykonywany jest zarówno zewnątrzustnie jak i wewnątrzustnie.
- terapia punktów spustowych – celem jest dezaktywacja najbardziej bolesnych miejsc poprzez ich ucisk. Istnieją różne metody terapii, jak np. kompresja ischemiczna, która polega na dłuższym ucisku po którym wytworzona zostaje fala uderzeniowa prowadząca do zwiększenia ilości tlenu w tkance. W leczeniu punktów spustowych zastosowanie mają także zabiegi igłoterapii, które wykonywane są w miejscach maksymalnie bolesnych. Terapia punktów spustowych wymaga także przywrócenia prawidłowej elastyczności tkanek poprzez ćwiczenia rozciągające
Rehabilitacja stomatologiczna nie ogranicza się jedynie do pracy w gabinecie ze specjalistą, ale także wymaga samodzielnych ćwiczeń w domu (tzw autoterapia). W tym celu należy regularnie wykonywać ćwiczenia poprawiające ruchomość i elastyczność tkanek miękkich. Bardzo ważna jest samokontrola pracy żuchwy podczas wykonywania czynności dnia codziennego, tak aby nie dopuszczać do przeciążania apartu żuchwy negatywny nawykami. Należy nauczyć się wychwytywać nieprawidłowe wzorce ruchowe i świadomie kontrolować napięcie mięśni narządu żucia, szczególnie podczas sytuacji stresowych.
Podsumowanie
Układ ruchowy narządu żucia stanowi złożoną jednostkę morfologiczno-czynnościową, której dysfunkcje manifestuje poprzez różnorodność objawów w obrębie samego aparatu
ruchowego żucia, jak i w narządach odległych. Przyczyna pierwotna dysfunkcji może znajdować się zarówno wewnątrz układu, jak i poza układem stomatognatycznym, dlatego też istotne jest przeprowadzenie bardzo wnikliwego wywiadu i badania klinicznego, które pozwoli ustalić główną przyczynę dolegliwości. W wielu przypadkach konieczne jest równoczesne, wielopłaszczyznowe prowadzenie terapii, która umożliwia całkowite, bądź częściowe odtworzenie prawidłowych stosunków anatomiczno-czynnościowych. Do osiągnięcia tych celów niezbędna jest współpraca specjalistów z zakresu stomatologii (ortodoncji, protetyki), psychologii i fizjoterapii. Tylko kompleksowa terapia poprzez przywrócenie prawidłowych stosunków wewnątrz i zewnątrzustnych, redukcję stresu, zmniejszenie dolegliwości bólowych, przywrócenie prawidłowego balansu mięśniowego, zwiększenie zakresu ruchomości oraz eliminację wad postawy, umożliwi pełne wyleczenie pacjenta z dysfunkcji układu stomatognatycznego.
Jeżeli cierpią Państwo z powodu dolegliwości związanych z dysfunkcją układu ruchowego narządu żucia lub napięciowego bólu głowy, zapraszamy do skorzystania z Kliniki Implantologii i Stomatologii Estetycznej Sypień. Do Państwa dyspozycji stawiamy wiedzę popartą obiektywnymi badaniami klinicznymi z wiodących ośrodków światowych, nowoczesny sprzęt wspomagający diagnostykę i leczenie oraz wieloletnie doświadczenie w postępowaniu z zaburzeniami układu ruchowego narządu żucia.
